PHẨM UPÀHANA
231.
CHUYỆN CHIẾC GIÀY (Tiền thân Upàhana).
Như
người mua giày hư...,
Câu
chuyện này, khi ở Trúc Lâm, bậc Ðạo Sư kể về Ðề-bà-đạt-đa.
Các
Tỷ-kheo họp tại Chánh pháp đường, bắt đầu nói chuyện này:
- Thưa
ngài Hiền giả, Ðề-bà-đạt-đa phản lại bậc Sư trưởng, trở thành kẻ chống đối, kẻ
thù địch của đức Như Lai và gặp tai nạn.
Bậc Ðạo
Sư đi đến Pháp đường và hỏi:
- Này
các Tỷ-kheo, các ông ngồi họp đang luận bàn vấn đề gì?
Khi
nghe vấn đề trên, bậc Ðạo Sư nói:
- Này
các Tỷ-kheo, không phải chỉ nay Ðề-bà-đạt-đa mới phản lại bậc Sư trưởng, trở
thành kẻ chống đối, kẻ thù địch của Như Lai, và gặp đại nạn. Thuở trước, kẻ ấy
cũng đã như vậy.
Rồi bậc
Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra trong gia đình một
người huấn luyện voi. Khi đến tuổi trưởng thành, Bồ-tát được thành thục trong
nghề huấn luyện voi. Một thanh niên Bà-la-môn ở một làng của nước Kàsi đến học
nghề với Bồ-tát. Trong khi dạy nghề, các vị Bồ-tát thường không giấu giếm điều
gì cả. Những gì các vị hiểu biết đều đem dạy cho tất cả. Do vậy, thanh niên ấy
học mọi nghề với Bồ-tát và hiểu biết không sót một chút gì. Khi người thanh
niên học xong, liền thưa vời Bồ-tát.
-
Thưa Sư trưởng, nay con xin đi phục vụ vua.
Bồ-tát
nói:
-
Lành thay!
Rồi
Bồ-tát đi đến yết kiến vua và thưa:
-
Thưa Ðại vương, đệ tử của thần muốn phục vụ ngài.
-
Tốt lắm, hãy để nó phục vụ trẫm.
-
Nhưng Ðại Vương có biết tiền lương là bao nhiêu?
-
Ðệ tử của khanh sẽ không nhận được tiền lương như khanh. Nếu khanh nhận được một
trăm, nó sẽ nhận năm mươi. Nếu khanh nhận được hai, nó sẽ nhận một!
Bồ-tát
đi về nhà báo tin cho đệ tử của mình. Anh ta nói:
-
Thưa Sư trưởng, con biết nghề giống như Sư trưởng, nên tay nghề bằng nhau. Nếu
tiền lương bằng nhau, thì con sẽ phục vụ. Nếu không, con sẽ không phục vụ.
Bồ-tát
trình cho vua biết. Vua nói:
-
Nếu nó làm được việc bằng khanh, nếu nó có thể cho thấy tài nghệ của nó bằng
tài nghệ của khanh, thì nó sẽ nhận lương bằng khanh.
Bồ-tát
báo tin ấy cho đệ tử biết. Anh ta nói:
-
Tốt lắm, con sẽ trổ tài.
Bồ-tát
lại trình vua.
Vua
nói:
-
Vậy ngài mai, các khanh sẽ trổ tài nghệ.
-
Lành thay, chúng thần sẽ trổ tài.
Nhà
vua liền ra lệnh đánh trống báo tin.
-
Ngày mai cả Sư trưởng và đệ tử đều trổ tài nghệ huấn luyện voi. Ngày mai, những
ai muốn xem hãy họp tai sân của hoàng cung để xem.
Vị
sư trưởng suy nghĩ: "Ðệ tử của ta qua huyênh hoang tự mãn, nó tưởng nó có
cái tài năng bằng ta trong khi nó chưa biết hết mọi phương tiện thiện xảo của
ta".
Sư
trưởng chọn một con voi và trong một đêm, vị ấy dạy nó làm mọi việc trái ngược.
Sư trưởng dạy nó đi lui trong khi bảo nó đi tới, và dạy nó đi tới trong khi bảo
nó đi lui; dạy nó nằm khi bảo nó đứng dậy; dạy nó đứng khi bảo nó nằm; dạy nó
thả rơi khi bảo nó nhặt lên; và dạy nó nhặt lên khi bảo nó thả xuống.
Ngày
hôm sau, sư trưởng leo lên con voi ấy đi đến sân của hoàng cung. Người đệ tử
cũng cưỡi một con voi thật đẹp. Một đám đông người tụ họp tại đó. Cả hai đều
trổ tài nghệ giống nhau. Rồi Bồ-tát bảo con voi của mình làm việc trái ngược
với mệnh lệnh. Khi bảo nó đi tới, nó lại đi lui. Khi bảo nó đứng, nó lại nằm.
Khi bảo nó nằm, nó lại đứng dậy. Khi bảo nó nhặt lên, nó thả rơi. Khi bảo nó
thả rơi, nó lại nhặt lên. Ðại chúng la ó lên:
-
Kẻ đệ tử độc ác kia, chớ đối địch với sư trưởng của ngươi. Ngươi không biết
lượng sức mình, khi ngươi nghĩ: "Ta biết trổ tài như sư trưởng".
Quần
chúng đánh anh ta với gạch, gậy gộc và giết chết anh ta ngay tại chỗ.
Bồ-tát
từ trên voi bước xuống đi đến trước mặt vua và thưa:
-
Thưa đại vương, người ta học nghề để mưu cầu an lạc cho mình. Nhưng có một
người do học nghề tự đem lại đại nạn, giống như chiếc giày hư đem lại khổ đau.
Nói
vậy xong, Bồ-tát đọc bài kệ:
Như người mua giày hư
Mong giày đem an lạc,
Không ngờ, giày đem khổ,
Bị nóng bức đốt cháy
Gót chân bị bức bách,
Chân người ấy bị thương.
Cũng vậy kẻ phàm phu,
Sanh gia đình hạ tiện,
Ðến người để học nghề,
Và học cả mọi việc,
Chính do thiếu hiểu biết,
Trở lại làm hại mình,
Kẻ nông nổi nóng vội
Giống như chiếc giày hư.
Mong giày đem an lạc,
Không ngờ, giày đem khổ,
Bị nóng bức đốt cháy
Gót chân bị bức bách,
Chân người ấy bị thương.
Cũng vậy kẻ phàm phu,
Sanh gia đình hạ tiện,
Ðến người để học nghề,
Và học cả mọi việc,
Chính do thiếu hiểu biết,
Trở lại làm hại mình,
Kẻ nông nổi nóng vội
Giống như chiếc giày hư.
Vua
vô cùng hoan hỷ và đem thưởng Bồ-tát nhiều danh vọng vinh hiển.
*
Sau khi
thuyết Pháp thoại này, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, người đệ tử là Ðề-bà-đạt-đa và vị sư trưởng là Ta vậy.
-ooOoo-
232.
CHUYỆN KHÔNG ÐƯỢC HƯỚNG DẪN (Tiền thân Vinàthùna)
Việc
này do con nghĩ...,
Câu
chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo Sư kể về một thiếu nữ.
Nàng ấy
là một triệu phú ở Xá-vệ, thấy trong nhà mình một con bò đực được cung kính,
liền hỏi người vú:
- Này
vú, ai lại được cung kính như vậy?
- Thưa
cô, đó là con ngưu vương.
Rồi
thiếu nữ ấy đứng trong lâu đài nhìn ra đường, thấy một kẻ lưng gù và suy nghĩ:
"Giữa loài bò, con đầu đàn có một cái bướu trên lưng. Người đứng đầu loài
người chắc cũng như vậy. Người này sẽ làm chủ loài người. Ta sẽ trở thành kẻ
hầu hạ của người này".
Thiếu
nữ ấy sai nữ tì báo cho người lưng gù này biết:
- Con
gái nhà triệu phú muốn đi với chàng. Hãy đi đến chỗ ấy và đứng đợi.
Rồi
nàng thu góp và đem theo các thứ nữ trang vật dụng của mình, rồi cải trang, từ
lầu bước xuống và đi trốn với người gù lưng.
Sau một
thời gian việc làm ấy được thành phố và chúng Tỷ-kheo biết đến. Tại Chánh pháp
đường, các Tỷ-kheo bắt đầu nói chuyện này:
- Này
các Hiều giả, con gái nhà triệu phú đã trốn đi với một người lưng gù.
Giữa
lúc ấy, bậc Ðạo Sư đến và hỏi:
- Này
các Tỷ-kheo, các ông đang họp bàn vấn đề gì?
Khi
nghe vấn đề trên, bậc Ðạo Sư nói:
- Này
các Tỷ-kheo, không phải chỉ nay cô ta mới đam mê người lưng gù. Thuở trước cô
ta cũng như vậy rồi!
Và bậc
Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra trong một gia đình
một vị triệu phú ở một thị trấn.
Khi
đến tuổi trưởng thành, Bồ-tát lập gia đình, sanh được một con trai và một con
gái. Bồ-tát muốn cưới con gái một của một triệu phú ở Ba-la-nại cho con trai
mình và chọn ngày làm lễ cưới. Con gái vị triệu phú ấy thấy trong nhà mình một
con bò đực được cung kính, liền hỏi người vú:
-
Ai đấy?
Ngưới
vú nói:
-
Ðây là con bò chúa.
Sau
đó cô gái thấy một người lưng gù đang đi giữa đường lại nghĩ: "Ðấy là
người tối thượng giữa loài người", bèn đem theo mọi thứ trang sức vật dụng
và trốn theo người ấy.
Còn
Bồ-tát suy nghĩ: "Ta sẽ rước con gái vị triệu phú về nhà", liền lên
đường đi đến Ba-la-nại, với một đám tùy tùng lớn.
Người
gù lưng và cô gái cũng đi trên con đường ấy. Suốt đêm người gù lưng bị lạnh,
vào lúc rạng đông, anh ta bị cảm gió, thân thể run rẩy vô cùng đau khổ. Anh ta
ngã xuống, nằm co quắp bên đường như cần cây đàn cầm bị gãy, con cô gái nhà
triệu phú ngồi dưới chân anh ta. Bồ-tát và người tùy tùng nhận ra nàng, đi đến,
nói chuyện với con gái nhà triệu phú qua bài kệ đầu:
Việc này do con nghĩ,
Ngu si, không người dắt,
Ở một bên kẻ ngu,
Không xứng đáng với con.
Ngu si, không người dắt,
Ở một bên kẻ ngu,
Không xứng đáng với con.
Nghe
Bồ-tát nói vậy, con gái nhà triệu phú đọc bài kệ thứ hai:
Nghĩ là người tối thượng,
Con yêu kẻ gù lưng,
Nay nó nằm cong queo,
Như đàn cầm dây đứt.
Con yêu kẻ gù lưng,
Nay nó nằm cong queo,
Như đàn cầm dây đứt.
Bồ-tát
biết rằng nàng chỉ hóa trang đi theo người gù nên cho nàng tằm rửa, trang điểm
cho nàng rồi đưa nàng lên xe về nhà.
*
Khi bậc
Ðạo Sư thuyết pháp thoại này xong, Ngài nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ chính người này là con gái nhà triệu phú và vị triệu phú thành
Ba-la-nại là Ta vậy.
-ooOoo-
233.
CHUYỆN MŨI TÊN (Tiền thân Bikannaka)
Ngươi
muốn đi chỗ nào...,
Câu
chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo Sư kể về một Tỷ-kheo thối thất tinh tần.
Vị ấy
được đưa đến Chánh pháp đường và được bậc Ðạo Sư hỏi:
- Có
thật thế chăng?
Tỷ-kheo
ấy trả lời:
- Thật
có vậy.
- Vì
sao thối thất tinh tấn?
Vị ấy
trả lời:
- Vì
nhân duyên các dục.
Bậc Ðạo
Sư nói:
- Các
dục, này Tỷ-kheo, giống như mũi tên có ngạnh đâm vào trong tim. Khi đã đâm vào
đấy, nó có thể giết người như mũi tên giết con cá sấu.
Nói
xong, bậc Ðạo Sư kể một câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, Ðạo Sư làm vua trị vì đúng pháp ở Ba-la-nại.
Một
hôm vua đi vào công viên, đến trên bờ hồ xem những người thiện xảo về múa hát
trên bờ hồ xem những người thiện xảo về múa hát bắt đầu biểu diễn. Ðàn cá và
đám rùa thích nghe tiếng hát, tụ tập lại và đi theo vua. Vua thấy đàn cá dài
bằng thân cây cọ dừa, liền hỏi các đại thần.
-
Sao những con cá này lại đi theo ta như vậy?
Các
đại thần trả lời:
-
Chúng đang hầu Thiên tử.
Vua
bằng lòng với lời nói ấy, và ra lệnh cho chúng ăn cơm thường xuyên hàng ngày.
Một số cá vào giờ ăn, một số khác không đến và cơm bị phí phạm. Các người hầu
tâu với vua sự kiện này. Vua ra lệnh:
-
Bắt đầu từ nay, vào giờ cơm hãy đánh trống. Khi nghe tiếng trống, các con cá tụ
họp lại hãy cho chúng cơm.
Từ
đấy người nào cho cá ăn cơm cũng đánh trống và khi đàn cá họp lại, anh ta cho
chúng ăm cơm. Khi các con cá đang ăn cơm, một con cá sấu đến ăn vài con cá.
Người cho cơm trình vua việc ấy. Vua nghe nói vậy liền ra lệnh:
-
Khi con cá sấu ăn cá, hãy bắn nó với mũi tên có ngạnh và bắt nó.
-
Thưa vâng, tốt lắm. Người ấy nói.
Rồi
anh ta lên một chiếc thuyền và ngay khi con cá sấu đến ăn cá, anh ta đâm nó
bằng một mũi tên có ngạnh. Mũi tên bắn vào lưng, con cá sấu đau đớn điên cuồng
mang theo mũi tên chạy trốn. Người cho cơm biết mũi tên đã trúng con cá sấu,
gọi nó với bài kệ đầu:
Ngươi muốn đi chỗ nào,
Hãy đi đến chỗ ấy,
Mũi tên ta có ngạnh,
Ðã bắn trúng ngươi rồi.
Nghe tiếng trống gọi cơm,
Ngươi tham lam đã đến,
Ðuổi bắt ăn đàn cá,
Nên ngươi phải mạng chung.
Hãy đi đến chỗ ấy,
Mũi tên ta có ngạnh,
Ðã bắn trúng ngươi rồi.
Nghe tiếng trống gọi cơm,
Ngươi tham lam đã đến,
Ðuổi bắt ăn đàn cá,
Nên ngươi phải mạng chung.
Con
cá sấu đi về chỗ ở của mình và chết tại đấy.
Bậc
Ðạo Sư là bậc Chánh Giác muốn giải thích sự việc này, liền đọc bài kệ thứ hai:
Các thú vật trong đời,
Khi đã bị cám dỗ
Và chúng bị chinh phục
Bởi dục vọng của mình,
Chúng sẽ bị giết hại
Giữa bà con, bạn bè,
Như con các sấu ấy
Ði theo ăn đàn cá.
Khi đã bị cám dỗ
Và chúng bị chinh phục
Bởi dục vọng của mình,
Chúng sẽ bị giết hại
Giữa bà con, bạn bè,
Như con các sấu ấy
Ði theo ăn đàn cá.
*
Sau khi
thuyết pháp thoại này, bậc Ðạo Sư thuyết giảng các Sự thật. Cuối bài giảng, vị
Tỷ-kheo thối thất đã đắc quả Dự lưu, và Ngài nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, vua Ba-la-nại là Ta vậy.
-ooOoo-
234.
CHUYỆN NÀNG ASITÀBHÙ (Tiền thân Aistàbhù)
Nay
chính nhờ chàng làm...,
Câu
chuyện này, bậc Ðạo Sư kể trong khi trú tại Kỳ Viên về một thiếu nữ.
Ở
Xá-vệ, trong gia đình một người hầu hạ hai vị Ðại đệ tử của bậc Ðạo Sư, có một
thiếu nữ tuyệt sắc. Khi nàng lớn lên, nàng được gả cho một gia đình tương xứng.
Nhưng người chồng không nghĩ gì đến nàng, thường tham đắm vui chơi các chỗ
khác. Nàng không để ý đến sự vô lễ của chồng đối với mình, đã mời hai vị Ðại đệ
tử đến để cúng dường bố thí, nghe pháp và chứng quả Dự lưu. Từ đấy trở đi nàng
sống an lạc trong đạo và quả. Về sau nàng nghĩ: "Chồng ta không cần ta, ta
không có việc gì phải sống trong gia đình, vậy ta sẽ xuất gia". Vì vậy,
nàng báo tin cho cha mẹ rồi xuất gia và chứng quả A-la-hán.
Việc
làm của nàng được các Tỷ-kheo biết đến. Một hôm, tại Chánh pháp đường, các
Tỷ-kheo bắt đầu nói chuyện này:
- Thưa
các Hiền giả, người con gái của gia đình ấy cố gắng đi tìm mục đích tối thượng.
Biết được người chồng không kể gì đến mình, nàng cúng dường hai vị Ðại đệ tử,
rồi nghe pháp với hai vị ấy và được an trú trong quả Dự lưu. Sau đó nàng xin
phép mẹ cha, xuất gia và chứng quả A-la-hán. Như vậy, này các Hiền giả, thiếu
nữ ấy đã đạt mục đích đối thượng.
Trong
lúc ấy, bậc Ðạo Sư đến và hỏi:
- Này
các Tỷ-kheo, các ông hội họp và bàn vần đề gì?
Khi
nghe vấn đề trên, Ngài nói:
- Này
các Tỷ-kheo, không phải chỉ nay thiếu nữ gia đình này đi tìm mục đích tối
thượng. Thuở trước, nàng cũng đã làm như vậy rồi.
Rồi bậc
Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát xuất gia làm vị ẩn sĩ khổ
hạnh đạt được các Thắng trí, và các Thiền chứng rồi sống tại khu vực
Hy-mã-lạp-sơn. Lúc bấy giờ, vua Ba-la-nại thấy con mình là hoàng tử Brahmadatta
đầy uy nghi, oai vệ, sinh nghi ngờ, và đuổi con ra khỏi quốc độ.
Hoàng
tử đem theo vợ mình tên Asitabhù, đi vào Tuyết sơn, ăn cá, thịt, các loại rau
quả và trú tại một am thất bằng lá. Hoàng tử thấy một nữ thần chim và đam mê
nàng; chàng muốn lấy nàng làm vợ, không đếm xỉa đến Àsitàbhù.
Aistàbhù
thấy chồng mình đi theo nữ thần liền nghĩ: "Người này không đếm xỉa gì đến
ta, và đi theo nữ thần, vậy cần nó làm gì?"
Nghĩ
vậy tâm nàng không vui, nàng đi đến gặp Bồ-tát, đảnh lễ, và xin ngài dạy cho
nàng một đối tượng để quán tưởng.
Nàng
nhìn vào đối tượng ấy, rồi phát triển các Thắng trí và các Thiền chứng. Nàng đi
đến Bồ-tát, và đảnh lễ rồi trở về đứng trước cửa thảo am của mình.
Bấy
giờ Brahmadatta đi theo nữ thần chim, nhưng tìm khắp không thấy được con đường
nữ thần chim ấy đi, chàng thất vọng, hướng mặt về phía chòi lá của mình.
Asitàbhù thấy chồng đi đến, bèn bay lên hư không, đứng trên tầng trời có màu
sắc châu báu, và nói:
-
Này Tôn giả trẻ tuổi, nhờ chàng ta đã chứng được an lạc thiền định này.
Và
nàng đọc bài kệ đầu:
Nay chính nhờ chàng làm,
Ta hết say đắm dục,
Như ngà bị cưa đứt,
Không thể gắn lại được.
Ta hết say đắm dục,
Như ngà bị cưa đứt,
Không thể gắn lại được.
Nói
vậy xong, trước mắt chàng, nàng bay lên hư không và đến một chỗ khác. Khi nàng
đi rồi, hoàng tử Brahmadatta than thở qua bài kệ thứ hai:
Như tham lam quá độ,
Làm tâm trí si mê
Cướp đi mọi công đức,
Ta đánh mất vợ ta!
Làm tâm trí si mê
Cướp đi mọi công đức,
Ta đánh mất vợ ta!
Hoàng
tử khóc than với bài kệ này, rồi sống một mình trong rừng. Khi vua cha băng hà,
chàng trở về nhận vương quốc.
*
Khi
thuyết Pháp thoại này xong, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, hoàng tử và công chúa là hai người này, còn vị ẩn sĩ khổ hạnh là Ta
vậy.
-ooOoo-
235.
CHUYỆN VỀ ẨN SĨ VACCHA-NAKHA (Tiền thân Vaccha-Nakha)
Này
Vac-cha-Na-kha...,
Câu
chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo Sư kể về Roja, một người của bộ tộc Malla.
Người
này là bạn cư sĩ của Tôn giả Ànanda, một hôm, gởi một bức thư nhắn tin mời Tôn
giả đến thăm mình. Tôn giả xin phép bậc Ðạo Sư và ra đi. Sau khi đãi Tôn giả ăn
các món thượng vị khác nhau, vị ấy ngồi xuống một bên, nói chuyện thân mật với
Tôn giả, và mời Tôn giả thọ hưởng cuộc sống đầy đủ dục lạc ở nhà mình:
- Thưa
Tôn giả Ananda, nhà tôi rất nhiều kho động sản và bất động sản. Tôi sẽ chia tài
sản này làm hai và tặng Tôn giả một nửa. Hãy đến đây, chúng ta chung sống trong
một gia đình.
Vị
Trưởng lão nói cho bạn biết sự nguy hiểm của các dục, rồi từ chỗ đứng dậy, đi
về tinh xá.
Bậc Ðạo
Sư hỏi:
- Này
Ànanda, ông có gặp Roja không?
Trưởng
lão trả lời:
- Thưa
có, bạch Thế Tôn.
- Roja
nói chuyện gì với ông?
Trưởng
lão trả lời:
- Bạch
Thế tôn, Roja mời con sống đời gia đình. Con nói lên những nguy hiểm của một
đời sống gia đình cho bạn con.
Bậc Ðạo
Sư nói:
- Này
Ànanda, không phải chỉ nay Roja, người Malla ấy mời các vị xuất gia sống đời
gia đình. Lúc trước kẻ ấy cũng đã làm như vậy rồi.
Rồi
theo yêu cầu của Tôn giả Ànanda, bậc Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra trong một gia đình
Bà-la-môn ở một thị trấn. Khi đến tuổi trưởng thành, ngài xuất gia làm vị ẩn sĩ
sống lâu ngày tại khu vực Tuyết sơn.
Vì
mục đích lấy muối và giấm, ngài đi đến Ba-la-nại trù ở công viên của vua. Hôm
sau vị ẩn sĩ đi vào thành.
Bấy
giờ một vị triệu phú ở Ba-la-nại hoan hỷ với uy nghi của Bồ-tát, đưa ngài về
nhà, mời ngài thọ trai.
Ngay
khi được ngài nhận lời ở lại với mình, vị ấy đem ngài vào ở trong hoa viên và
thường đến phục vụ ngài đủ mọi nhu cầu.
Hai
người nảy sinh tình thân mến với nhau.
Một
hôm vị triệu phú Ba-la-nại, vì thương mến Bồ-tát, suy nghĩ như sau: "Ðời
sống xuất gia thật cực khổ. Ta sẽ khuyên bạn ta từ bỏ xuất gia. Ta sẽ chia tất
cả tài sản ta làm hai và cho bạn một nửa, rồi hai chúng ta cùng chung sống với
nhau".
Vị
vậy, một hôm sau khi ăn uống xong, nói chuyện thân mật với bạn, vị triệu phú
Ba-la-nại nói:
-
Thưa Tôn giả Vacchanakha, đời sống xuất gia đầy phiền toái. Ðời sống gia đình
đầy an lạc. Hãy hoàn tục, và hai chúng ta cùng thọ hưởng các dục lạc với nhau.
Nói
vậy xong, vị triệu phú đọc bài kệ đầu:
Này Vac-cha-na-kha,
An lạc thay gia đình,
Ðầy đủ thứ vàng bạc,
Ðầy đủ các món ăn,
Ở đây, ăn và uống,
Rồi nằm dài thỏa thích!
An lạc thay gia đình,
Ðầy đủ thứ vàng bạc,
Ðầy đủ các món ăn,
Ở đây, ăn và uống,
Rồi nằm dài thỏa thích!
Nghe
vậy, Bồ-tát nói:
-
Này đại triệu phú, bạn đắm say dục lạc, vì không có trí, bạn tán thán công đức
của đời tại gia, không tán thán công đức của đời xuất gia. Tôi sẽ nói với bạn
mọi phiền toái của đời sống gia đình. Nay hãy lắng nghe. Bồ-tát đọc bài kệ thứ
hai:
Người sống trong gia đình,
Không bao giờ an lạc,
Người ấy thường nói láo,
Người ấy thường lừa đảo,
Người ấy thường đánh đập,
Làm hại những người khác,
Các tội lỗi như vậy,
Làm sao chế ngự được,
Vậy ai nay còn muốn
Sống ở trong gia đình?
Không bao giờ an lạc,
Người ấy thường nói láo,
Người ấy thường lừa đảo,
Người ấy thường đánh đập,
Làm hại những người khác,
Các tội lỗi như vậy,
Làm sao chế ngự được,
Vậy ai nay còn muốn
Sống ở trong gia đình?
Với
những lời này bậc Ðại sĩ nới lên những khuyết điểm của đời sống gia đình, rồi
đi đến hoa viên như cũ.
*
Sau khi
kể pháp thoại này, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, vị triệu phú Ba-la-nại là Roja, người của bộ tộc Malla, còn ẩn sĩ
Vacchanakha là Ta vậy.
-ooOoo-
236.
CHUYỆN CON CÒ (Tiền thân Baka)
Thật
trắng thay chim này...,
Câu
chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo Sư kể về một kẻ giả dối. Khi kẻ ấy được đưa
đến trước mặt bậc Ðạo sư, Ngài nói:
- Này
các Tỷ-kheo, người này không những nay mà thuở xưa đã là một kẻ giả dối.
Rồi bậc
Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát là con cá vua sống trong
cái hồ ở khu vực Tuyết Sơn cùng với một số lớn cá tùy tùng.
Lúc
ấy một con cò muốn ăn các con cá tại chỗ gần hồ nước. Vì vậy nó cúi đầu, dang
cánh ra, nhìn các con cá một cách mơ màng, chờ đợi khi nào chúng mất cảnh giác
thì bắt chúng.
Bấy
giờ, Bồ-tát cùng với đàn cá đi tìm mồi, đến tại chỗ ấy. Ðàn cá thấy con cò đang
rình mồi liền đọc bài kệ đầu:
Thật trắng thay chim này,
Loài chim hai lần sanh,
Chẳng khác gì hoa súng,
Lặng lẽ dang hai cánh,
Im lặng, mơ màng nhìn,
Như trầm tư mặc tưởng!
Loài chim hai lần sanh,
Chẳng khác gì hoa súng,
Lặng lẽ dang hai cánh,
Im lặng, mơ màng nhìn,
Như trầm tư mặc tưởng!
Bồ-tát
nhìn con cò, và đọc bài kệ thứ hai:
Con cò ấy làm gì,
Các ngươi đâu biết được,
Vì không biết rõ ràng,
Nên có lời tán tụng
Chim hai lần tái sanh ấy
Ðang đợi giết chúng ta,
Do vậy hai cánh nó
Không vẫy, không động đậy.
Các ngươi đâu biết được,
Vì không biết rõ ràng,
Nên có lời tán tụng
Chim hai lần tái sanh ấy
Ðang đợi giết chúng ta,
Do vậy hai cánh nó
Không vẫy, không động đậy.
Nghe
nói vậy đàn cá vẫy nước và đuổi con cò đi.
*
Sau khi
thuyết pháp thoại này, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, con cò là kẻ giả dối này, còn vua cá là Ta vậy.
-ooOoo-
237.
CHUYỆN THÀNH SÀKETA (Tiền thân Sàketa)
Thế
Tôn, do nhân gì...,
Câu
chuyện này, khi ở gần Sàketa, bậc Ðạo Sư kể về sự sanh khởi luyến ái. (Chuyện
hiện tại và quá khứ giống như Tiền thân số 68, Chương năm).
*
Khi
đức Như Lai đi vào tinh xá, các Tỷ-kheo hỏi:
-
Bạch Thế Tôn, luyến ái bắt đầu như thế nào?
Và
họ đọc bài kệ đầu:
Thế Tôn, do nhân gì,
Ở đời có số người,
Tâm hết sức lạnh nhạt.
Nhưng đối với kẻ khác,
Tâm lại rất yêu thương?
Ở đời có số người,
Tâm hết sức lạnh nhạt.
Nhưng đối với kẻ khác,
Tâm lại rất yêu thương?
Bậc
Ðạo Sư giải thích bản chất của luyến ái qua bài kệ thứ hai:
Xưa do vì sống chung,
Nay, do vì hạnh phúc,
Như vậy, luyến ái sanh,
Như sen mọc trong nước.
Nay, do vì hạnh phúc,
Như vậy, luyến ái sanh,
Như sen mọc trong nước.
*
Sau khi
kể Pháp thoại này, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
- Hai
người này là hai vợ chồng vị Bà-la-môn thời xưa và con trai của họ là Ta vậy.
-ooOoo-
238.
CHUYỆN MỘT CHỮ (Tiền thân Ekapada)
Cha
thân, hãy nói lên...,
Câu
chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo Sư kể kể về một vị điền chủ ở Xá-vệ.
Một
hôm, đứa con trai của vị ấy ngồi trên bắp vế của cha và hỏi vị ấy về ý nghĩa
cái cửa. Người điền chủ ấy nói:
- Câu
chuyện này, trừ đức Phật không một ai khác có thể trả lời.
Vì vậy,
ông dắt con đi đến Kỳ Viên, đảnh lễ bậc Ðạo Sư thưa:
- Bạch
Thế Tôn, đứa con trai của con ngồi trên bắp vế con và hỏi về ý nghĩa cái cửa.
Con không biết trả lời nên đến đây. Mong Thế Tôn trả lời câu hỏi này.
Bậc Ðạo
Sư nói:
- Này
nam cư sĩ, đứa trẻ này, nay đang đi tìm lý tưởng. Thuở trước, nó cũng đã đi tìm
lý tưởng, và hỏi các hiền trí câu hỏi này rồi. Các nhà hiền trí đã trả lời nó.
Nhưng qua nhiều lần tái sanh chồng chất, nó không nhớ.
Rồi
theo lời yêu cầu của người điền chủ, bậc Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
trước, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra trong gia đình
triệu phú. Lúc lớn lên, cha chết, Bồ-tát được hưởng địa vị của người triệu phú.
Bấy
giờ con trai của Bồ-tát ngồi trên bắp vế cha và hỏi:
-
Thưa cha thân, hãy nói cho con một việc chỉ gồm có một chữ nhưng bao hàm nhiều
ý nghĩa.
Rồi
nói đọc bài kệ đầu:
Cha thân, hãy nói lên
Một chữ gồm nhiều nghĩa,
Với chữ ấy, chúng ta
Thành đạt được lý tưởng.
Một chữ gồm nhiều nghĩa,
Với chữ ấy, chúng ta
Thành đạt được lý tưởng.
Người
cha nói lên bài kệ thứ hai:
Một chữ đáng kính trọng,
Một chữ gồm nhiều nghĩa,
Ðó chính là tài năng,
Liên hệ với giới đức,
Gắn liền với nhẫn nhục,
Ðể con giúp bạn hữu,
Và cảnh giác kẻ thù.
Một chữ gồm nhiều nghĩa,
Ðó chính là tài năng,
Liên hệ với giới đức,
Gắn liền với nhẫn nhục,
Ðể con giúp bạn hữu,
Và cảnh giác kẻ thù.
Như
vậy, Bồ-tát đã trả lời câu hỏi của con trai. Ðứa con trai ấy dùng phương pháp
mà người cha nêu ra để thành tựu lý tưởng. Về sau, khi mệnh chung nó đi theo
nghiệp của mình.
*
Sau khi
thuyết Pháp Thoại này, bậc Ðạo Sư giảng các Sự thật. Cuối bài giảng ấy, cả hai
cha con đắc quả Dư lưu. Và Ngài nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, người con trai ấy là người con trai ngày nay, còn Ta là triệu phú
Ba-la-nại.
-ooOoo-
239.
CHUYỆN CON NHÁI XANH (Tiền thân Harita-Màta)
Khi ta
là con rắn...,
Câu
chuyện này, khi ở Trúc Lâm, bậc Ðạo Sư kể về vua Ajàtasttu (A-xà-thế).
Khi phụ
thân của vua Pasenadi nước Kosala gả con gái cho vua Bimbisàra (Tần-bà-sa), có
cho nàng một làng ở Kàsi như món tiền sắm lễ. Khi A-xà-thế giết cha là vua
Bimbisàra, không bao lâu, mẫu hậu mệnh chung vì thương chồng. Sau khi mẹ mất,
vua A-xà-thế vẫn hưởng lợi tức của ngôi làng ấy. Vua Kosala quyết định không để
ngôi làng thuộc tài sản gia đình mình cho nghịch tử đã giết cha, và vua gây
chiến với A-xà-thế.
Khi thì
người cậu (tức là vua Pasenadi) chiến thắng, khi thì người cháu (tức A-xà-thế)
chiến thắng. Khi A-xà-thế thắng trận, vua dương cờ lên khắp trong nước và đi về
thành với khí thế tưng bừng. Khi vua thất trận, vua về sầu muộn và không cho ai
biết.
Một hôm
tại Chánh pháp đường, các Tỷ-kheo ngồi nói chuyện này:
- Thưa
các Hiền giả, khi A-xà-thế thắng người cậu thì hân hoan, còn khi thất trận thì
sầu muộn.
Bậc Ðạo
Sư đến Chánh Pháp đường và hỏi:
- Này
các Tỷ-kheo, các ông đang ngồi họp bàn vấn đề gì?
Khi
được nghe vấn đề trên, bậc Ðạo Sư nói:
- Không
phải chỉ nay, ngày xưa cũng vậy, khi nào ai thắng trận cũng hân hoan, khi nào
ai thất trận cũng sầu muộn.
Rồi bậc
Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra làm con nhái. Lúc
bấy giờ khắp nơi tại những hang lỗ sâu dưới sông, dân chúng thường đặt các lưới
nơm để bắt cá. Một bầy cá lội vào trong một cái nơm ấy và một con rắn nước cũng
bò vào thân chảy máu. Con rắn không thấy ai cứu mình, sợ chết, vội bò ra khỏi
miệng rơm, và nó vô cùng đau đớn, nằm nấp một bên bờ nước.
Lúc
bấy giờ, con nhái xanh nhảy đến và rơi vào miệng cái lưới. Con rắn biết không
ai có thể phán xử cho mình, thấy nhái xanh nằm đấy liền hỏi:
-
Này bạn nhái xanh, bạn có bằng lòng với việc làm của đàn cá này không?
Rồi
nó đọc bài kệ đầu:
Khi ta là con rắn
Đi vào trong miệng nơm,
Các con cá cắn ta,
Bạn nhái có hoan hỷ
Với việc đàn cá làm?
Đi vào trong miệng nơm,
Các con cá cắn ta,
Bạn nhái có hoan hỷ
Với việc đàn cá làm?
Con
nhái xanh nói:
-
Vâng, thưa bạn, tôi hoan hỷ. Vì sao vậy? Khi những con cá đi vào khu vực của
bạn, bạn ăn chúng. Khi bạn vào khu vực đàn cá, chúng ăn bạn. Tại khu vực của
mình, tại chỗ mình kiếm ăn, không ai là không có sức mạnh.
Rồi
Bồ-tát đọc bài kệ thứ hai:
Loài người thường ăn cướp,
Khi nào thấy được lợi,
Khi người khác ăn cướp,
Kẻ bị cướp, cướp lại.
Khi nào thấy được lợi,
Khi người khác ăn cướp,
Kẻ bị cướp, cướp lại.
Khi
Bồ-tát phân xử vụ kiện này, đàn cá thấy chỗ yếu của con rắn nước, liền nói:
-
Chúng ta sẽ bắt kẻ thù.
Ðàn
cá đi ra khỏi miệng nơm, giết con rắn ngay tại chỗ rồi bỏ đi.
*
Sau khi
nói pháp thoại này, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, con rắn nước là A-xà-thế, còn con nhái xanh là Ta vậy.
-ooOoo-
240.
CHUYỆN VUA MAHÀPINGALA (Tiền thân Mahàpingala)
Chính
vua Pin-ga-la...,
Câu
chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo Sư kể về Ðề-bà-đạt-đa.
Trong
chín tháng Ðề-bà-đạt-đa đã tìm mọi cách hãm hại bậc Ðạo Sư, sau đó đất nứt nẻ
và chôn vị ấy vào trong lòng đất của Kỳ Viên. Những ai sống tại Kỳ Viên và toàn
dân sống ở trong vùng ấy nghe tin đều hân hoan và nói:
-
Ðề-bà-đạt-đa, kẻ thù của bậc Ðạo Sư là đức Phật Chánh Giác, đã bị đất nuốt
sống!
Khi
nghe những lời này được lan truyền khắp nơi, dân chúng ở toàn cõi Diêm-phù-đề,
các Dạ-xoa, các loài hữu tính, và chư Thiên cũng đều hân hoan vui vẻ như vậy.
Một
hôm, các Tỷ-kheo họp tại Chánh pháp đường, và bắt đầu nói chuyện:
- Thưa
các Hiền giả, khi Ðề-bà-đạt-đa bị nuốt vào lòng đất, quần chúng sanh hoan hỷ và
nói: Ðề-bà-đạt-đa đã bị nuốt vào lòng đất rồi.
Bậc Ðạo
Sư đến Chánh pháp đường và hỏi:
- Này
các Tỷ-kheo, các ông ngồi họp đang bàn vấn đề gì?
Khi
nghe vấn đề trên, bậc Ðạo Sư nói:
- Này
các Tỷ-kheo, không phải chỉ nay Ðề-bà-đạt-đa chết, đại chúng hân hoan vui mừng.
Thuở trước, đại chúng cũng hân hoan, vui mừng như vậy.
Và bậc
Ðạo Sư kể câu chuyện quá khứ.
*
Thuở
xưa, tại Ba-la-nại, vua Mahàpingala (Ðại hoàng nhãn) trị vì phi pháp và bất
công, làm các nghiệp ác theo ý muốn của mình. Vua dùng hình phạt thuế má, còng
chân, bức hiếp quần chúng như nghiền mía trong máy ép. Vua cay nghiệp, độc ác,
hung bạo, không có một chút tình thương đối với kẻ khác. Ở nhà, vua cư xử hà
khắc, nghịch ý đối với vợ, con trai, con gái, đại thần, Bà-la-môn, gia chủ
v.v... Vua như là hột bụi đời vào mắt, như viên sạn trong vắt cơm, như mũi dao
đâm vào gót chân.
Lúc
bấy giờ, Bồ-tát sanh ra làm hoàng tử của vua Mahàpingala. Suốt một thời gian
dài, vua Mahàpingala trị vì rồi mệnh chung. Khi ấy dân chúng toàn thành
Ba-la-nại hân hoan vui sướng, cười thật lớn, thiêu đốt thi hài vua với ngàn xe
củi, và dập tắt lửa với hàng ngàn ghè nước.
Khi
làm lễ quán đảnh tôn Bồ-tát lên ngôi vua, họ hân hoan vui sướng vì được một vị
vua trị vì đúng pháp, dân chúng đánh trống khắp nơi ở trong thành. Dân chúng
treo cờ xí trang hoàng thành phố. Tại mỗi cửa nhà, họ dựng lều, trải dầu lúa và
hoa, và ngồi ăn uống trong các lều được trang hoàng đẹp đẽ ấy trên các bục gỗ
được tô điểm rực rỡ.
Còn
Bồ-tát ngồi trên một vương sàng tuyệt đẹp, đặt trên một cái bệ cao, dưới chiếc
lọng trắng che trên đầu thật oai phong lẫm liệt. Các đại thần, Bà-la-môn, gia
chủ, người đánh xe, người giữ cửa đứng bao vây xung quanh ngài. Một người giữ
cửa đứng không xa, đang khóc và thở dài. Bồ-tát thấy vậy hỏi:
-
Này bạn giữ của, cha ta chết, mọi người đều hân hoan vui sướng, chơi đùa ồn ào,
còn bạn lại đứng khóc vậy? Cha ta có tử tế với bạn và yêu quý bạn sao?
Bồ-tát
hỏi xong, đọc bài kệ đầu:
Chính vua Pin-ga-la,
Làm hại khắp mọi người,
Nay vua đã chết đi,
Ai cũng thấy thoải mái,
Phải chăng vua Hoàng nhãn
Ðã được ngươi thương yêu?
Khiến ngươi phải than khóc,
Hỡi người giữ cửa kia?
Làm hại khắp mọi người,
Nay vua đã chết đi,
Ai cũng thấy thoải mái,
Phải chăng vua Hoàng nhãn
Ðã được ngươi thương yêu?
Khiến ngươi phải than khóc,
Hỡi người giữ cửa kia?
Nghe
câu nói của Bồ-tát, người giữ cửa ấy nói:
-
Tôi khóc không phải vì vua Mahàpingala chết làm tôi buồn. Nay tôi rất được an
lạc. Trước kia mỗi khi vua Mahàpingala đi từ lầu xuống hay lên lầu, thường dùng
nắm tay đánh tôi tám cái trên đầu, như cái đánh của cây búa thợ rèn. Khi vua đi
đến thế giới bên kia, vua sẽ đánh tám cái trên đầu của thần Yàma giữ địa ngục
như đã đánh đầu tôi. Dân chúng ở đấy sẽ nói: vua này quá ác đối với chúng tôi,
và chúng sẽ gởi vua lên trên này lại. Tôi sợ vua sẽ đến và nắm tay lại đánh
trên đầu tôi, nên tôi khóc.
Ðể
nêu rõ ý nghĩa này, anh ta đọc bài kệ thứ hai:
Tôi không hề thương mến
Vua có con mắt vàng,
Tôi chỉ sợ một việc
Vua sẽ trở lại đây.
Vì làm hại thần Chết,
Nên từ đây vua đi,
Thần Chết bị vua hại,
Lại đưa vua trở về.
Vua có con mắt vàng,
Tôi chỉ sợ một việc
Vua sẽ trở lại đây.
Vì làm hại thần Chết,
Nên từ đây vua đi,
Thần Chết bị vua hại,
Lại đưa vua trở về.
Bồ-tát
nói với anh ta:
-
Vua ấy bị đốt với ngàn xe củi, được tưới với trăm ghè nước, và chỗ đất được đào
lên xung quanh, Chúng sanh đi đến thế giới bên kia, do sức mạnh của nghiệp
không thể trở lại với thân trước được. Ngươi chớ sợ:
Rồi
để an ủi anh ta, Bồ-tát đọc bài kệ này:
Bị ngàn xe củi đốt,
Bị trăm ghè nước tưới,
Ðất đã bị đào quanh,
Chớ sợ vua trở lại.
Bị trăm ghè nước tưới,
Ðất đã bị đào quanh,
Chớ sợ vua trở lại.
Từ
đấy trở đi, người giữ cửa được an tâm. Còn Bồ-tát trị vì đúng pháp và trọn đời
làm công đức như bố thí v.v... rồi đi theo nghiệp của mình.
*
Khi bậc
Ðạo Sư kể Pháp thoại này xong, Ngài nhận diện Tiền thân:
- Lúc
bấy giờ, vua Pingala là Ðề-bà-đạt-đa và vị hoàng tử là Ta vậy.
-ooOoo-
0 Komentar